حلول ماه مبارک رمضان
فضيلت ماه مبارك رمضان
پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «ماه رجب ماه خدا و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان، ماه امت من است،هر كس همه اين ماه را روزه بگيرد بر خدا واجب است كه همه گناهانش را ببخشد، بقيه عمرش را تضمين كند و او را از تشنگى و عطش دردناك روز قيامت امان دهد.»
«رمضان» در لغت از «رمضاء» به معناى شدت حرارت گرفته شده و به معناى سوزانيدن مىباشد.(1) چون در اين ماه گناهان انسان بخشيده مىشود، به اين ماه مبارك رمضان گفتهاند.
پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «انما سمى الرمضان لانه يرمض الذنوب؛(2) ماه رمضان به اين نام خوانده شده است، زيرا گناهان را مىسوزاند.»
رمضان
نام يكى از ماههاى قمرى و تنها ماه قمرى است كه نامش در قرآن آمده است و
يكى از چهار ماهى است كه خداوند متعال جنگ را در آن حرام كرده است.(مگر
جنبه دفاع داشته باشد.)
در اين ماه كتابهاى آسمانى قرآنكريم، انجيل، تورات، صحف و زبور نازل شده است.(3)
اين
ماه در روايات اسلامى ماه خدا و ميهمانى امت پيامبر اكرم(ص) خوانده شده و
خداوند متعال از بندگان خود در اين ماه در نهايت كرامت و مهربانى پذيرايى
مىكند؛ پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «ماه رجب ماه خدا و ماه شعبان ماه من و
ماه رمضان، ماه امت من است،(4)
هر كس همه اين ماه را روزه بگيرد بر خدا واجب است كه همه گناهانش را
ببخشد، بقيه عمرش را تضمين كند و او را از تشنگى و عطش دردناك روز قيامت
امان دهد.»(5)
اين
ماه، در ميان مسلمانان از احترام، اهميت و جايگاه ويژهاى برخوردار و ماه
سلوك روحى آنان است و مؤمنان با مقدمهسازى و فراهم كردن زمينههاى معنوى
در ماههاى رجب و شعبان هر سال خود را براى ورود به اين ماه شريف و پربركت
آماده مىكنند، و با حلول اين ماه با شور و اشتياق و دادن اطعام و افطارى
به نيازمندان، شبزندهدارى و عبادت، تلاوت قرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه،
روزهدارى و... روح و جان خود را از سرچشمه فيض الهى سيراب مىكنند.
فضائل ماه رمضان
1. برترين ماه سال
ماه
مبارك رمضان به جهت نزول قرآن كريم در آن و ويژگىهاى منحصرى كه دارد در
ميان ماههاى سالقمرى برترين است؛ قرآن كريم مىفرمايد: «ماه رمضان ماهى
است كه قرآن براى هدايت انسانها در آن نازل شده است.»(6)
پيامبر
گرامى(ص) درباره ماه رمضان مىفرمايد: «اى مردم! ماه خدا با بركت و رحمت و
مغفرت به شما روى آورد، ماهى كه نزد خدا از همه ماهها برتر و روزهايش بر
همه روزها و شبهايش بر همه شبها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهى
است كه شما در آن به ميهمانى خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفتهايد،
نفسهاى شما در آن تسبيح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و
دعايتان در آن مستجاب است.... بهترين ساعاتى است كه خداوند به بندگانش نظر
رحمت مىكند... .»(7)
2. نزول كتب آسمانى در اين ماه
تمام
كتب بزرگ آسمانى مانند: قرآن كريم، تورات، انجيل، زبور، صحف در اين ماه
نازل شده است. حضرت امام صادق(ع) مىفرمايد: «كل قرآن كريم در ماه رمضان به
بيت المعمور نازل شد، سپس در مدت بيست سال بر پيامبر اكرم(ص) و صحف
ابراهيم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجيل در روز
سيزدهم ماه رمضان و زبور در روز هيجدهم ماه رمضان نازل شد.»(8)
3. توفيق روزه
در ماه رمضان خداوند متعال توفيق روزهدارى را به بندگانش داده است؛ «پس هر كه ماه [رمضان] را درك كرد، بايد روزه بگيرد.»(9)
انسان
افزون بر جنبه مادى و جسمى، داراى بُعد معنوى و روحى هم هست و هر كدام در
رسيدن به كمال مطلوب خود، برنامههاى ويژه را نياز دارند، يكى از برنامهها
براى تقويت و رشد بُعد معنوى، تقوا و پرهيزگارى است؛ يعنى اگر انسان
بخواهد خودش را از جنبه معنوى رشد و پرورش دهد و به طهارت و كمال مطلوب
برسد، بايد هواى نفس خود را مهار كند و موانع رشد را يكى پس از ديگرى بر
دارد و خود را سرگرم لذتها و شهوات جسمى نكند. يكى از اعمالى كه در اين
راستا مؤثر و مفيد است روزهدارى است، قرآن كريم مىفرمايد: «... اى افرادى
كه ايمان آوردهايد! روزه بر شما نوشته شد، همان گونه كه بر پيشينيان از
شما نوشته شده، تا پرهيزگار شويد.»(10)
برخى از فوايد و فضائل روزه: الف. تقويت تقوا، پرهيزگارى و اخلاص؛(11)
امام صادق(ع) مىفرمايد: خداوند متعال فرموده: «روزه از من است و پاداش آن را من مىدهم.»(12)
حضرت فاطمه(س) مىفرمايد: «خداوند روزه را براى استوارى اخلاص، واجب فرمود.»(13)
ب. مانع عذابهاى دنيوى و اخروى:
امام على(ع) مىفرمايد: «روزه روده را باريك مىكند گوشت را مىريزد و از گرماى سوزان دوزخ دور مىگرداند.»(14)
پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «روزه سپرى در برابر آتش است.»(15)
ج. آرامش روان و جسم:
روزهدارى روح و روان و قلب و دل و نيز جسم را آرامش داده و باعث سلامتى روح و تندرستى جسم مىشود.
پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «روزه بگيريد تا سالم بمانيد.»
باز مىفرمايد: «معده خانه تمام دردها و امساك (روزه)بالاترين داروهاست.»(16)
حضرت امام باقر(ع) مىفرمايد: «روزه و حج آرامبخش دلهاست.»(17)
حضرت
على(ع) مىفرمايد: «خداوند بندگان مؤمن خود را به وسيله نمازها و زكات و
حديث در روزهدارى روزههاى واجب (رمضان) براى آرام كردن اعضا و جوارح
آنان، خشوع ديدگانش و فروتنى جانهايشان و خضوع دلهايشان حفظ مىكنند.»(18)
امروزه
در علم پزشكى و از نظر بهداشت و تندرستى نيز در جاى خود ثابت شده كه
روزهدارى تأثيرهاى فراوانى بر آرامش روح و روان و سلامتى جسم و بدن دارد،
دفع چربىهاى مزاحم، تنظيم فشار، قند خون، و... نمونه آن است.(19)
د. مانع نفوذ شيطان:
امام
على(ع) به پيامبر اكرم(ص) عرض كرد: يا رسول الله! چه چيزى شيطان را از ما
دور مىكند؟ پيامبرگرامى(ص) فرمود: روزه چهره او را سياه مىكند و صدقه پشت
او را مىشكند.»(20)
بنابراين، روزه مانع نفوذ شيطانهاى جنى و انسى شده و وسوسههاى آنان را خنثى مىكند.
ه . مساوات بين غنى و فقير:
انسان
روزهدار در هنگام گرسنگى و تشنگى، فقرا و بينوايان را ياد مىكند و در
نتيجه به كمك آنها مىشتابد. حضرت امام حسن عسگرى(ع) درباره علت وجوب روزه
مىفرمايد: «تا توانگر درد گرسنگى را بچشد و در نتيجه به نيازمند كمك
كند.»(21)
و. احياء فضائل اخلاقى
حضرت
امام رضا(ع) درباره علت وجوب روزه مىفرمايد: «تا مردم رنج گرسنگى و تشنگى
را بچشند و به نيازمندى خود در آخرت پىببرند و روزهدار بر اثر گرسنگى و
تشنگى خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر
باشد و بدين سبب مستحق ثواب شود،... روزه موجب خوددارى از شهوات است، نيز
تا روزه در دنيا نصيحتگر آنان باشد و ايشان را در راه انجام تكاليفشان رام
و ورزيده كند و راهنماى آنان در رسيدن به اجر باشد و به اندازه سختى،
تشنگى و گرسنگى كه نيازمندان و مستمندان در دنيا مىچشند پى ببرند و در
نتيجه، حقوقى كه خداوند در دارايىهايشان واجب فرموده است، به ايشان
بپردازند... .»(22)
4. وجود شب قدر در اين ماه
شب
قدر از شبهايى كه برتر از هزار ماه است و فرشتگان در اين شب به اذن خدا
فرود مىآيند و جميع مقدرات بندگان را در طول سال تعيين مىكنند(23)
و وجود اين شب در اين ماه مبارك نعمت و موهبتى الهى بر امت پيامبر گرامى
اسلام(ص) است و مقدرات يك سال انسانها (حيات، مرگ، رزق و...) براساس
لياقتها و زمينههايى كه خود آنها به وجود آوردهاند تعيين مىشود و انسان
در چنين شبى با تفكر و تدبر مىتواند به خود آيد و اعمال يك سال خود را
ارزيابى كند و با فراهم آوردن زمينه مناسب بهترين سرنوشت را براى خود رقم
زند.(24)
حضرت امام صادق(ع) مىفرمايد: «تقدير مقدرات در شب نوزدهم و تحكيم آن در شب بيست و يكم و امضاء آن در شب بيست و سوم است.»(25)
5. بهار قرآن
نظر
به اينكه قرآن كريم در ماه مبارك رمضان نازل شده و تلاوت آيات آن در اين
ماه فضيلت بسيارى دارد، در روايات اسلامى، از ماه رمضان به عنوان بهار قرآن
ياد شده است؛ چنانكه حضرت امام باقر(ع) مىفرمايد: «هر چيزى بهارى دارد و
بهار قرآن ماه رمضان است.»(26)
يك نكته!
بديهى
است فضائل و ثوابهايى كه براى ماه مبارك رمضان و روزهدارى ذكر شده و به
برخى از آنها اشاره شد، از آنِ كسانى است كه حقيقت آن را درك كنند و به
محتواى آن عمل و در گفتار و كردار به كار گيرند و به آنها جامه عمل
بپوشانند. چنان در روايات اسلامى براى روزهدارى آدابى ذكر شده و كسانى كه
صرفاً تلاوت قرآن مىكنند، ولى به آيات و احكام آن عمل نمىكنند و يا آن كه
از روزهدارى تنها رنج گرسنگى و تشنگى را مىكشند و بوسيله گناه، تأثير
روزه را از بين مىبرند و ماه مبارك رمضان و فضاى معنوى آن تأثيرى بر
اشخاصى بر جاى نمىگذارد، مورد نكوهش قرار گرفتهاند.
چنانكه
پيامبر اكرم(ص) به زنى كه با زبان روزه كنيز خود را دشنام مىداد فرمود:
چگونه روزهدارى و حال آنكه كنيزت را دشنام مىدهى؟! روزه فقط خوددارى از
خوردن و آشاميدن نيست، بلكه خداوند آن را علاوه بر اين دو، مانع كارها و
سخنان زشت كه روزه را بىاثر مىكنند قرار داده است، چه اندكند روزهداران و
چه بسيارند كسانى كه گرسنگى مىكشند.»(27)
حضرت
امام سجاد(ع) در دعاى حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض مىكند: به
وسيله روزه اين ماه ياريمان ده تا اندامهاى خود را از معاصى تو نگه داريم و
آنها را به كارهايى گيريم كه خشنودى تو را فراهم آورد، تا با گوشهايمان
سخنان بيهوده نشنويم و با چشمانمان به لهو و لعب نشتابيم و تا دستمانمان را
به سوى حرام نگشاييم و با پاهايمان به سوى آنچه منع شده ره نسپاريم و تا
شكمهايمان جز آنچه را تو حلال كردهاى در خود جاى ندهد و زبانهايمان جز
به آنچه تو خبر دادهاى و بيان فرمودهاى گويا نشود... .»(28)
بنابراين،
در ماه مبارك بايد تمام اعضا و جوارح را از حرام دور نگه داشت و با اخلاص،
توكل و توسل از اهلبيت(ع) و عمل به دستورها و احكام قرآن كريم و دورى از
گناهان، انجام توبه نصوح و واقعى، عبادت، شبزندهدارى، درك فضيلت شب قدر
و... فضيلت ماه مبارك رمضان را درك كرد و از آن در راستاى رسيدن به كمال
حركت كرد و بايد در اين ماه به گونهاى خودسازى كرد كه با اتمام ماه مبارك
تأثير و فوايد آن در روح و جان افراد باقى باشد و اثر آن تا ماه رمضان سال
بعد ماندگار باشد.
